secretariaat

Op 9 februari 2023 is oud-collega Jacob Jan Arie Doolaard in het Diakonessenhuis  Utrecht op 77-jarige leeftijd overleden.

Jaap Doolaard werkte 1987-2005 in de gezondheidszorg: eerst in het Amstelveens Zonnehuis, daarna als hoofd van de Dienst Pastoraat & Geestelijke Verzorging in het VUmc. Voor en na was hij predikant: in Wildervank, en van 2005 tot zijn emeritaat in 2011 in Amstelveen. Een prachtig interview met hem staat in VN van 26 maart 2016.

Ooit beschreef Jaap in het tijdschrift Praktische Humanistiek een levensweg als de zijne: “Staande in zijn traditie, geschoold als theoloog, veelal eerst pastor geworden in de kerkelijke praktijk en komend vanuit kerk of parochie en daarheen weer terugkerend, ging hij de weg met lijdende mensen en zijn zielszorg werd wellicht als hulprijk ervaren.”

Jaap had een relativerende bescheidenheid. Tegelijk was hij zelfbewust pionier. Hij  had hart voor de geestelijke verzorging en haar emancipatie. Zijn masterpiece was de redactie van het Handboek Geestelijke Verzorging, dat in 1996 en geheel vernieuwd in 2006 èn 2009 verscheen.

Jaap liep voorop mee in de profilering van onze discipline op weg naar multi-culturele geestelijke verzorging, waarvan ik projectleider was in het UMC-Utrecht (1993-1996). Arslan Karagül werd de eerste islamitisch geestelijk verzorger: zowel in het VUmc als UMC-U.

Wat hem erg speet was, dat hij niet meer kon zingen – in de Amsterdamse  oratorium-vereniging KCOV, en in het Vocaal Theologen Ensemble. Op zijn rouwkaart staat: “… als eens mijn eigen adem stokt dan draagt mij uw muziek”.

De kerk en de theologie waren en bleven Jaap tot het laatste toe lief. Hij, een werkpaard, deed er heel veel voor. De dag vòòr zijn sterven werkte hij b.v. nog voor de Stichting Dr. O. Noordmans.

Jaap vroeg zich wel af, of er een gedroomd ongedeeld en zorgeloos professioneel bestaan zou zijn. In dat dialectische kader citeerde hij dit gedicht van Vasalis:

“In de oudste lagen van mijn ziel,
waar hij van stenen is gemaakt,
bloeit als een gaaf, ontkleurd fossiel,
de stenen bloem van uw gelaat.
Ik kan mij niet van u bevrijden,
er bloeit niets in mijn steen dan gij.
de oude weelden zijn voorbij
maar niets kan mij meer van u scheiden.”

Jaap leed ook lang onder de Doolaard-familiale hartproblemen. Zijn levenskaars doofde plots op 9 februari. Op 15 februari namen we afscheid van hem in de Kruiskerk van Amstelveen.

Zijn gedachtenis moge tot zegen zijn.

Ari van Buuren

IN HERINNERING JAAP DOOLAARD

Toen ik in 1991 lid werd van het algemeen bestuur van de VGVZ was Jaap Doolaard voorzitter. Daarna werd hij secretaris van het bestuur.

Het was de tijd van opbouw. De grondleggers van de vereniging hadden een stevige basis gelegd. Protestante en katholieke ziekenhuis-pastores zagen dat ze gezamenlijke belangen hadden en maakten één beroepsvereniging. Zij waren de grondleggers. Humanistische en Joodse collegae sloten zich aan. Jaap behoorde tot de tweede generatie bestuurders en voelde de intentie van de grondleggers feilloos aan. Men bouwde daarop voort door met elkaar te werken aan verdere professionalisering van het vak geestelijke verzorger. En dat bracht wel eens spanningen met zich mee. Jaap kon de spanningen relativeren en had altijd het gezamenlijk belang voor ogen. Hij werkte hard, niet alleen als voorzitter en secretaris van het algemeen bestuur, maar ook als lid van diverse commissies. Hij stimuleerde talloze belangrijke initiatieven, zoals de Beroepstandaard, Tijdschrift Geestelijke Verzorging, het opzetten van een professioneel register, de samenwerking met collegae in leger en gevangenis, het toelaten van nieuwe denominaties en vele andere zaken.

Belangrijkste spanningsveld in die dagen was de discussie over de ambtshalve kant van de geestelijke verzorger en alles wat daarmee samenhing. Ook Jaap worstelde daarmee. Hij was dominee in hart en nieren; en dat was zo vóór, tijdens en ná zijn tijd als geestelijk verzorger in de zorg. Maar hij was ook echt geestelijk verzorger die, gemotiveerd door zijn dominee zijn, met hart en ziel werkte aan de uitbouw van het vak: zorg voor zingeving voor iedereen.

Misschien was het samenstellen van het Handboek Geestelijke Verzorging in 1996 toch wel Jaaps belangrijkste VGVZ-wapenfeit. Een, dik, rijk boek waarin alle facetten van de geestelijke verzorging door vele auteurs wordt beschreven. Met dit gigantisch werk wordt Jaaps belangrijke rol binnen de VGVZ misschien ook duidelijk: hij was iemand die ruimte maakte voor ontwikkelingen. Iemand die dingen mogelijk maakte. En of het nog niet genoeg was redigeerde hij tien jaar later het Nieuw Handboek Geestelijk Verzorging. Ook het vermelden waard is, dat Jaap er voor gezorgd heeft dat de archieven van de VGVZ veilig opgeborgen werden bij het Katholiek Documentatie Centrum in Nijmegen. Andere oud bestuurders, zoals Wil Snelder en ondergetekende hebben hun persoonlijke archieven daarbij gevoegd. Daarmee is de unieke geschiedenis van de VGVZ altijd bereikbaar en te bestuderen.

Het is mooi dat de VGVZ het vele werk van Jaap heeft gehonoreerd met een erelidmaatschap in de ledenvergadering van 27 juni 2016. Hij was daar blij mee. Moge er nog vele generaties bestuurders voortbouwen op de intenties en het vele werk van Jaap Doolaard.

Roel Hekking

Bij het overlijden van Jaap Doolaard,

Jaap is een van degenen die mij in het land van de geestelijke verzorging en de VGVZ voorgingen. Zijn generatie heeft enorm veel werk verzet en Jaap was iemand die daarbinnen met een hartverwarmende combinatie van robuuste overtuigingskracht en ongeveinsde bescheidenheid een zeer betekenisvolle bijdrage heeft geleverd. Jaap kreeg dingen voor elkaar en beschouwde zijn grote bijdrage aan het vak als normaal. De bovenstaande herinneringen van Ari van Buuren en Roel Hekking getuigen van zijn verdiensten. Graag voeg ik daar nog enkele woorden aan toe die betrekking hebben op Jaaps lidmaatschap van de Werkgroep Pastoraat en Gezondheidszorg van de Protestantse Kerk in Nederland (WPGZ). Aan dit adviesorgaan van de Synode en de Dienstenorganisatie van de PKN  was Jaap vele jaren verbonden. In de jaren dat ik voorzitter was van de WPGZ (van eind 2017 tot eind 2021) maakte ik Jaap dus intensief mee. Zijn sonore stem als hij het woord nam zal mij nog lang bijblijven. Zijn rol in de WPGZ was die van historisch geheugen. Je merkte aan alles zijn grote kennis van het vak en de ontwikkelingen die de afgelopen decennia hebben plaatsgevonden. Ik was als voorzitter blij de redacteur van ‘het’ Handboek in ons midden te hebben.  Dat historisch geheugen van Jaap  was trouwens wel een geheugen dat steeds betrokken was op het heden en de toekomst. Zo was de bijdrage van Jaap aan de totstandkoming van de regeling waarbij de PKN mogelijk  heeft gemaakt een zending te verlenen aan predikanten-geestelijk verzorgers en kerkelijk werkers-geestelijk verzorgers in de eerste lijn wezenlijk. Jaap stelde kritische vragen bij de concepten die voorbijkwamen, waardoor de uiteindelijke tekst scherper werd. Daarbij stelde hij steeds de vraag naar het eigene van de geestelijke verzorging.  In een artikel over professie en ambt in Praktische Humanistiek formuleerde hij het al in 1993 zo ‘Toen ik pastor werd in de gezondheidszorg kwam ik tot de ontdekking dat de instelling niet vergelijkbaar was met de kerkelijke gemeente waarin ik had gewerkt. Veel van de vanzelfsprekendheden waren verdwenen; veel werk dat ik beschouwd had als pastoraat bleek in de instelling maatschappelijk werk, psychologie of verpleging te zijn. Ikwerd daardoor uitgedaagd me te bezinnen op het pastoraat in zijn harde kern. Er wordt ineens op je handen gekeken; wat doe je als pastor? En ook: wat doe je als geestelijk verzorger? Wat blijft er over voor jou als wij alles hebben gedaan? Wat is jouw domein?’ Jaap kon zich in die wereld van de zorg als pastor authentiek bewegen met zijn vertrouwenwekkende karakter en gevoel voor verhoudingen. De WPGZ en de PKN mogen Jaap dankbaar zijn.

Richart Huijzer